Het voortouw in vertrouwen
Innovatie vergt vertrouwen tussen maatschappij en innovator
De rich and famous, die tijdens het World Economic Forum in Davos hun afkeuring uit- spraken over socioal media, lijken het over één ding roerend eens: technologische innova- tie vormt niet alleen een zegen maar ook een bedreiging voor de samenleving. Daarbij klinkt de luide roep om strenge regulering van (data-)innovatie. De vraag is evenwel of wet- en regelgeving de vertrouwenscrisis kunnen oplossen. Het antwoord is ‘nee’. Wetten geven kaders maar geen richting. Dat laatste is een taak voor het bedrijfsleven.
Vertrouwen of beperken
De ingrijpende regelgeving (AVG/GDPR), die per mei van kracht wordt, is bedoeld om de consument meer macht te geven over het gebruik van data. Bedrijven moeten kunnen aantonen dat een klant toestemming heeft gegeven voor bepaalde datatoepassing. Dat gaat er vanuit dat de consument zorgvuldig onderzoekt waar die toestemming precies voor wordt gevraagd en niet achteloos op ‘OK’ zal klikken.
Dat lijkt nogal de vraag. Immers, uitgerekend dáár laten consumenten een enorme cogni- tieve dissonantie zien: ‘Ja, ik ben woest als je aan mijn privacy komt, maar ben nu even bezig met berichtjes liken op Facebook.’
Tal van bedrijven zullen vooral handiger worden in het verhullen van datatoepassingen, wat het vertrouwen in de innovatieve industrie als geheel alleen maar verder zal doen da- len. Economisch gezien kost een dalend vertrouwen de samenleving twee keer geld: lage- re verkoop en hogere transactiekosten. Er lijkt dus alle reden om naast regulering nu juist iets aan het vertrouwen in technologische innovatie te doen. En dat is geen taak voor de wetgever. Maar voor het bedrijfsleven.
Immers, weten geven kaders maar geen richting. De belofte van een betere wereld door technologie zal niet worden gerealiseerd door de beperkende kracht van regels, maar door de scheppende kracht van de vernieuwende industrie. Het is dus aan het bedrijfsle- ven om de voortrazende technologische innovatie zo in te richten dat zij maatschappelijk vertrouwen gaat genereren. Het bedrijfsleven heeft drie redenen om dat te gaan doen.
De waarde van vertrouwen
De eerste reden daarvoor is die van differentiatie. De technologie ontwikkelt zich zo snel dat innovaties al lang niet meer zorgen voor duurzaam onderscheid en toegevoegde waarde. Integendeel: binnen weken of maanden kan de concurrent jouw kunstje ook en drogen je nieuwe inkomsten weer op. Technische innovatie is afgezakt van differentiator naar randvoorwaarde. Voor duurzaam onderscheid zullen organisaties een stabieler hou- vast moeten vinden. Mede gezien de ondoorgrondelijkheid van nieuwe producten en dien- sten is het logisch te verwachten de strijd om de gunsten van de consument uitgevochten gaat worden in de arena van vertrouwenswaardigheid: welk innovatiebeleid scoort het meeste vertrouwen bij de consument in deze tijden van razendsnelle veranderingen?
De tweede ligt in de noodzaak tot samenwerking. Geen enkel bedrijf opereert in het lucht- ledige. Het vertrouwen dat mens en samenleving in jouw partners stellen, beïnvloedt het vertrouwen dat je als bedrijf geniet. En als de consument jou niet vertrouwt met data, waarom zouden je potentiële partners zich dat vertrouwen dan wel kunnen veroorloven? Individueel zakelijk succes is afhankelijk van de gezamenlijke vertrouwenswaardigheid.
Maar wellicht de meest dwingende reden om vertrouwenswaardigheid tot kerncompetentie te maken is die van snelheid. In een wereld die sneller verandert dan mens en maat- schappij kunnen bijbenen, hebben bedrijven gewoon geen tijd meer voor de vertragende werking van wantrouwen. De organisaties die er het best in slagen om -intern en extern- samen te werken op basis van onderling vertrouwen, zullen al successen vieren als hun wantrouwende concurrenten nog bezig zijn de laatste versies van hun contracten, disclai- mers, gebruikersvoorwaarden en de bijbehorende controleprocessen goedgekeurd te krij- gen.
Het voortouw
Het bedrijfsleven zou er in eigen belang goed aan doen om winst te zien als gevolg van innovatie. Niet slechts als doel. Dat betekent innoveren vanuit de menselijke maat. Niet vanuit technologie ((‘Kijk eens wat er nu weer kan’) of wetgeving (‘Het mag toch? Nou dan!’) maar vanuit toegevoegde waarde aan mens en maatschappij.
Om dit te realiseren dienen organisaties initiatieven te nemen op drie niveaus:
– Niveauvanmarktensector:eengezamenlijkopgesteldCrossIndustryInnovationChar-
ter waarmee bedrijven de menselijke maat in hun organisaties inbouwen als uitgangs-
punt voor doel, inrichting en uitvoering van technologische innovatie.
- Organisatie:laatbedrijvenjuistnormatiefzijnentonenwaarzij-ookinmoreelopzicht-voor stáán. Borg deze unieke identiteit (drijfveren, morele visie en maatschappelijke rol) in organisatiestructuur en -processen. Wie consequent opereert vanuit een herkenbare, unieke en relevante identiteit, bouwt consequent dóór aan vertrouwenswaardigheid.
- Medewerker:binnenisbuiten-eenvertrouwenswaardigeorganisatiebegintmetver- trouwenswaardige mensen; medewerkers die kunnen handelen vanuit hun persoonlijke normen en waarden gaan dat als regel pas doen als zij zich daarin ook echt gesteund voelen door hun organisatie.
November van afgelopen jaar pleitte Bas Boorsma (Cisco) voor een New Digital Deal: een modern ethisch kader voor innovatie, op te stellen door een publiek-privaat-wetenschap- pelijk-sociaal graemium. Diezelfde maand kwam de DenkTank Innovatie & Vertrouwen in haar eerste discussion paper met concrete projecten, die aansluiten bij bovengenoemde drie niveaus. De eerste van deze projecten zal in februari starten. De DenkTank is een samenwerking van Achmea, KPN, Rabobank en Royal Schiphol Group met experts op gebied van trends, technologie, wet- en regelgeving, merk- en organisatieontwikkeling en leiderschap.
Om de belofte van technologie te realiseren in een betere wereld, zal het innoverende be- drijfsleven niet alleen compliant moeten zijn aan regelgeving, maar juist het voortouw moe- ten nemen in doel en besturing van de voortrazende innovatie. Op die manier kunnen we de toekomst van technologische innovatie met vertrouwen tegemoet zien.
Namens de DenkTank Innovatie & Vertrouwen
Louis Huyskes
Robert de Snoo
Dennis Groot
Jeanne Jacobs
Marcel Kuil
Stefan Taubert
